آسانسور بدون چاله، که به آن آسانسور بدون چاهک و یا آسانسور پیتلس (PITLESS) نیز می‌گویند، نوعی آسانسور است که برای نصب و راه‌اندازی آن نیازی به حفر چاه در زیر کابین نیست.
این نوع آسانسور برای ساختمان‌هایی که فضای کافی برای حفر چاهک آسانسور ندارند، مانند آپارتمان‌های کوچک یا خانه‌های دوبلکس، ایده‌آل است.
در بسیاری از موارد امکان کندن چاه آسانسور وجود نخواد داشت. در این مواقع مشتریان به دنبال آسانسور بدون چاله یا آسانسور پیتلس (PITLESS) می‌باشند.
در ابتدا نگاهی به چاه آسانسور بیاندازیم:
چاله آسانسور چیست و چه نقشی ایفا می‌کند؟
هنگام نصب و راه‌اندازی آسانسور، سازنده باید یک چاه زیر پایین‌ترین ایستگاه آسانسور ایجاد کند تا اجزای آسانسور را در آن جای دهد. این چاه با توجه به نقشه‌ی ساختمان، ابعاد مشخص شده و متفاوتی می‌تواند داشته باشد. در ادامه باید توجه داشت که چاله‌ی آسانسور با چاه آسانسور دو جزء کاملا مجزا و متفاوت هستند.
تفاوت چاه و چاله آسانسور
چاه آسانسور مانند یک تونل عمودی پایین‌ترین سطح ساختمان را به بالاترین سطح یعنی سطح بام و یا موتورخانه متصل می‌کند و کابین و ریل‌ها و وزنه‌ی تعادل آسانسور در امتداد آن به صورت عمودی و بدون هیچ‌گونه انحنایی به حرکت در می‌آید.
چاه آسانسور هم مانند چاله‌ی آسانسور با توجه به نقشه‌ی ساختمان و نوع آسانسور طول و عرض و ارتفاع متفاوتی به خود می‌گیرد. لازم به ذکر است برای تعیین ابعاد چاه آسانسور باید در نظر داشت که از هر طرف حدود 20 تا ۴۰ سانتی‌متر از ابعاد کابین بیشتر می‌باشد. که این مقدار کاملا به طراحی، ظرفیت و سرعت آسانسور بستگی خواهد داشت.
ولی چاله و یا چاهک آسانسور بخشی از چاه آسانسور است که در امتداد و پایین‌ترین بخش چاه قرار دارد (از کف پایین ترین ایستگاه آسانسور تا کف چاه آسانسور).
چاله آسانسور یکی از مهم‌ترین فضاهایی است که در طراحی آسانسور نقش بازی می‌کند.
مهم‌ترین وظایف چاله آسانسور عبارت است از:
- قرار گرفتن یک سری از تجهیزات مانند: ضربه‌گیرهای کف چاه، فلکه پایین گاورنر، میکروسوییچ‌های توقف اضطراری، قرارگرفتن پایه جک (در آسانسورهای هیدورلیک)، قرارگرفتن سکوی زیر کابین و قاب وزنه (در آسانسورهای کششی) و … همچنین یوک پایینی کابین که عمده وظیفه نگه داشتن کابین را به عهده دارد هنگامی که کابین در پایین‌ترین طبقه توقف می‌نماید، درون چاله قرار می‌گیرد.
- ایجاد فضایی امن تحت عنوان جان پناه که در مواقع ضروری تکنسین سرویس و نگهداری آسانسور و یا تعمیر کار آسانسور بتواند در صورت عملکرد اشتباه آسانسور خود را در آن محفوظ نماید. می‌توان مهم‌ترین نقش چاله آسانسور را همان حفاظت از جان تکنسین یا تعمیر کار آسانسور دانست.
برای این امر ضوابطی برای چاله آسانسور تعریف گردیده است که شرح آن در این مقاله نمی‌گنجد ولی به صورت گذرا به آن اشاره می‌کنیم.
ضوابط ۴ گانه چاله آسانسور چاهک یا PIT
- تماما همسطح (تراز) باشد. به غیر از محل‌هایی که پایه‌های ریل و ضربه‌گیرها و وسایل تخلیه آب قرار دارد.
- در مقابل نفوذ آب مقاوم باشد.
- هنگامی که کابین روی ضربه‌گیر می‌نشیند و ضربه‌گیر را کاملا فشرده می‌کند؛ همچنان یک مکعب به ابعاد 50*۶۰*۱۰۰ سانتی‌متر باید زیر کابین جا گردد.
- هنگامی که کابین روی ضربه‌گیر می‌نشیند و ضربه‌گیر را کاملا فشرده می‌کند؛ فاصله پایین‌ترین تجهیزات کابین تا کف چاهک حداقل 50 سانتی‌متر باشد.
این مقدار می‌تواند به 10 سانتی‌متر در رابطه با سینی زیر کابین و همچنین کفشک و پاراشوت (سیستم ترمز اضطراری آسانسور) با این شرط که نهایتا 15 سانتی‌متر از ریل‌ها فاصله داشته باشند، تقلیل یابد.
خب در پاسخ به این سوال که حداقل ارتفاع چاهک آسانسور (چاله آسانسور یا پیت آسانسور حتی در آسانسور بدون چاله) باید چقدر باشد باید بگوییم:
اگر این سوال را از اکثر تکنسین‌های آسانسور بپرسیم احتمالا پاسخ‌شان عددی در حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر خواهد بود.
این در حالی است که جواب به این سوال کاملا به ساختمان و شرایط پروژه‌ی شما بستگی خواهد داشت و باید آسانسور و فضاهای درون چاهک طراحی گردد تا به میزان درست رسید.
به طور مثال در یکی از پروژه‌های این شرکت که مربوط به یک کارخانه داروسازی بین المللی می‌باشد، آسانسور و تجهیزات به صورتی طراحی گردیده‌اند که کل ارتفاع چاهک ۱۱۵ سانتی‌متر می‌باشد. می‌توان گفت این کمترین میزان چاهک در یک آسانسور استاندارد است و کمتر از این امکان نخواهد داشت.
پس در نتیجه آسانسور بدون چاله یا بدون چاهک ویا پیتلس به آسانسوری گفته می‌شود که حداقل میزان چاله را داشته باشد.
البته اعداد فوق در صورتی می‌باشند که شما بخواهید یک آسانسور استاندارد داشته باشید و در انتهای کار تاییدیه استاندارد آسانسور بگیرید.
ولی اگر نیاز به استاندارد نداشته باشید و بتوانید امنیت سرویس کار را نیز از طرق دیگر و اطلاع‌رسانی در رابطه با اینکه آسانسور پیتلس اجرا شده، تامین نمایید می‌توان این عدد را حتی تا 18 سانتی‌متر (که در یکی از پروژه‌های شرکت افلاک مهر اجرا شده است) نیز کاهش داد.
در پاسخ به این سوال که حداقل ارتفاع چاهک در حالت هیدرولیک و یا کششی فرقی دارد یا خیر باید اشاره کنیم:
همانطور که در بالا گفتیم در آسانسور استاندارد بایستی شرایط ۴ گانه چاهک تامین گردد که جایی از شرایط اسمی از آسانسور هیدرولیک و یا کششی آورده نشده است و جهت تامین این شرایط تفاوتی در نوع آسانسور وجود ندارد.
اگر هم آسانسور استاندارد نخواهیم از نظر طراحی و اجرایی تفاوتی در نوع آسانسور وجود نخواهد داشت.
بنابراین به طور کلی نوع آسانسور از منظر کششی یا هیدرولیک تفاوتی در ارتفاع چاهک به وجود نمی‌آورد.
پس چرا زمانی که از آسانسور بدون چاهک صحبت می‌کنیم معمولا فکر ما به سمت آسانسور های هیدرولیک می‌رود؟
این موضوع از آن‌جا سرچشمه می‌گیرد که آسانسورهای هیدرولیک در ساختمان‌هایی که پروانه ساخت آن‌ها مربوط به قبل از سال ۱۴۰۰ می‌باشد نیازی به اخذ استاندارد نداشته‌اند. لذا در طراحی و ساخت این آسانسورها موارد ایمنی و استاندارد رعایت نمی‌شده است از جمله همین ارتفاع چاهک، که باعث شده اشتباها فکر کنیم آسانسورهای هیدرولیک نیاز به چاهک ندارند.
نکته دیگری که جا دارد به آن اشاره نماییم این است که چاهک آسانسور با چاله‌ای که در آسانسورهای هیدرولیک جک مستقیم از زیر برای جا کردن جک حفر می‌گردد فرق دارد. آن چاله به طول جک است که جک درون آن حبس می‌گردد و معمولا پس از نصب جک روی آن بسته می‌شود.
در نهایت باید بگوییم آسانسوری به نام آسانسور PITLESS یا بدون چاهک وجود خارجی ندارد. فقط می‌توان میزان نرمال آن را که در حدود 150 سانتی متر است در آسانسورهای استاندارد تا ۱۱۵ سانتی متر و در آسانسورهای فاقد استاندارد تا ۱۸ سانتی متر کاهش داد.
