آسانسورها، به عنوان یکی از حیاتی‌ترین وسایل حمل و نقل در ساختمان‌های مدرن، نقش بسیار مهمی در تسهیل رفت و آمد افراد و کالاها ایفا می‌کنند. با توجه به اهمیت روزافزون این وسیله، تضمین ایمنی آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این میان، گاورنر آسانسور به عنوان یک قطعه کلیدی، نقش بی‌بدیلی در حفظ ایمنی ایفا می‌کند. این مقاله از شرکت آسانسور افلاک مهر به بررسی جامع گاورنر آسانسور، عملکرد، انواع، اهمیت و نگهداری آن می‌پردازد و اطلاعاتی فراتر از مقاله موجود در لینک ارائه شده در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
گاورنر آسانسور چیست؟
گاورنر آسانسور، که با نام گاورنر سرعت نیز شناخته می‌شود، یک دستگاه ایمنی حیاتی در سیستم آسانسور است که وظیفه کنترل و نظارت بر سرعت حرکت کابین آسانسور را بر عهده دارد. در واقع، گاورنر به عنوان یک ترمز اضطراری عمل می‌کند و در صورت افزایش غیرمجاز سرعت کابین، وارد عمل شده و از بروز حوادث ناگوار جلوگیری می‌کند. به بیان ساده، گاورنر تضمین می‌کند که کابین آسانسور در محدوده سرعت ایمن حرکت کند و از سقوط یا افزایش بیش از حد سرعت آن جلوگیری می‌کند.
نحوه عملکرد گاورنر آسانسور
عملکرد گاورنر بر اساس اصول ساده‌ای استوار است. این دستگاه از یک فلکه، یک سیم بکسل و یک سیستم ترمز تشکیل شده است. سیم بکسل گاورنر به کابین آسانسور متصل است و با حرکت کابین، فلکه گاورنر نیز به گردش در می‌آید. در حالت عادی، سرعت گردش فلکه متناسب با سرعت حرکت کابین است. اما اگر سرعت کابین از حد مجاز فراتر رود، نیروی گریز از مرکز وارد عمل شده و باعث فعال شدن سیستم ترمز گاورنر می‌شود.
« خرید آسانسور »
هنگامی که سیستم ترمز فعال می‌شود، سیم بکسل گاورنر محکم کشیده شده و به کابین آسانسور نیرویی وارد می‌کند که باعث فعال شدن ترمزهای ایمنی (پاراشوت) کابین می‌شود. ترمزهای ایمنی با درگیر شدن با ریل‌های راهنما، کابین را به سرعت متوقف کرده و از سقوط آن جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، فعال شدن گاورنر می‌تواند به طور همزمان باعث قطع برق موتور آسانسور و در نتیجه توقف کامل سیستم شود.
اهمیت گاورنر آسانسور
گاورنر آسانسور به دلایل متعددی از اهمیت بالایی برخوردار است:
حفظ جان مسافران: اصلی‌ترین وظیفه گاورنر، حفظ جان مسافران در هنگام بروز نقص فنی در سیستم آسانسور است. با جلوگیری از سقوط یا افزایش بیش از حد سرعت کابین، گاورنر از وقوع حوادث مرگبار جلوگیری می‌کند.
جلوگیری از آسیب به تجهیزات: افزایش غیرمجاز سرعت کابین می‌تواند باعث آسیب جدی به تجهیزات آسانسور، از جمله موتور، گیربکس و سیم بکسل‌ها شود. گاورنر با کنترل سرعت، از این آسیب‌ها جلوگیری کرده و عمر مفید تجهیزات را افزایش می‌دهد.
افزایش اعتماد عمومی: وجود یک سیستم ایمنی قابل اعتماد مانند گاورنر، اعتماد عمومی به استفاده از آسانسور را افزایش می‌دهد. مسافران با اطمینان خاطر بیشتری از آسانسور استفاده می‌کنند و نگرانی کمتری در مورد ایمنی خود دارند.
رعایت استانداردها: نصب و نگهداری صحیح گاورنر، از الزامات رعایت استانداردهای ایمنی آسانسور است. عدم وجود یا نقص در عملکرد گاورنر، می‌تواند منجر به عدم تاییدیه ایمنی و مشکلات قانونی شود.
انواع گاورنر آسانسور
گاورنرهای آسانسور بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین انواع آن اشاره می‌کنیم:
انواع گاورنر بر اساس جهت عملکرد:
گاورنر یک طرفه: این نوع گاورنر تنها در یک جهت (معمولاً جهت پایین) عمل می‌کند. به عبارت دیگر، اگر سرعت کابین در جهت پایین از حد مجاز فراتر رود، گاورنر وارد عمل شده و ترمز ایمنی را فعال می‌کند. این نوع گاورنر بیشتر در آسانسورهای قدیمی‌تر مورد استفاده قرار می‌گرفت.
گاورنر دو طرفه: این نوع گاورنر در هر دو جهت بالا و پایین عمل کرده و ایمنی را در هر دو حالت تضمین می‌کند. به این معنا که اگر سرعت کابین در هر دو جهت افزایش یابد، گاورنر فعال شده و از بروز حادثه جلوگیری می‌کند. گاورنرهای دو طرفه، ایمنی بیشتری را فراهم می‌کنند و در آسانسورهای مدرن به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع گاورنر بر اساس نوع مکانیزم:
گاورنر مکانیکی: در این نوع گاورنر، از قطعات مکانیکی مانند لنگرها، چرخ‌دنده‌ها، و فنرها برای تشخیص و کنترل سرعت استفاده می‌شود. عملکرد گاورنرهای مکانیکی به نیروی گریز از مرکز و اصول مکانیکی ساده وابسته است. این نوع گاورنر به دلیل سادگی ساختار، در گذشته بسیار رایج بود، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی، جای خود را به گاورنرهای الکترونیکی داده است.
گاورنر الکترونیکی: در این نوع گاورنر، از سنسورها و مدارهای الکترونیکی برای تشخیص سرعت و فعال کردن سیستم ترمز استفاده می‌شود. سنسورهای دقیق، سرعت لحظه‌ای کابین را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به یک پردازنده مرکزی ارسال می‌کنند. پردازنده، سرعت را با مقادیر مجاز مقایسه کرده و در صورت تشخیص افزایش غیرمجاز سرعت، فرمان فعال شدن سیستم ترمز را صادر می‌کند. گاورنرهای الکترونیکی دقت بالاتری نسبت به گاورنرهای مکانیکی دارند و امکانات بیشتری مانند ثبت اطلاعات و عیب‌یابی آسان‌تر را فراهم می‌کنند.
انواع گاورنر بر اساس سرعت عملکرد:
گاورنر لحظه ای: این نوع گاورنر به محض رسیدن سرعت کابین به حد معین، فعال شده و ترمز ایمنی را فعال می کند. به عبارت دیگر، هیچ تاخیری در عملکرد گاورنر وجود ندارد و به محض تشخیص شرایط خطرناک، وارد عمل می شود. این نوع گاورنر برای آسانسورهایی که سرعت بالایی دارند و نیاز به واکنش سریع سیستم ایمنی دارند، مناسب است.
گاورنر تدریجی: این نوع گاورنر، با افزایش سرعت کابین، به تدریج نیروی ترمز را افزایش داده و کابین را به آرامی متوقف می کند. در این نوع گاورنر، ابتدا نیروی کمی به ترمزها وارد می شود و با افزایش سرعت، این نیرو نیز افزایش می یابد. این نوع گاورنر، توقف نرم‌تری را ایجاد می‌کند و از وارد شدن شوک ناگهانی به مسافران جلوگیری می‌کند. گاورنرهای تدریجی برای آسانسورهایی که سرعت متوسطی دارند، مناسب هستند.
اجزای اصلی گاورنر آسانسور
قطعات گاورنر آسانسور از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند. مهم‌ترین اجزای گاورنر عبارتند از:
- فلکه گاورنر (Sheave): فلکه، چرخ اصلی گاورنر است که سیم بکسل گاورنر دور آن پیچیده شده است.
- سیم بکسل گاورنر (Governor Rope): سیم بکسل، کابین آسانسور را به فلکه گاورنر متصل می‌کند و حرکت کابین را به گاورنر منتقل می‌کند.
- بازوی گاورنر (Governor Arm): بازوی گاورنر، قطعه‌ای است که در اثر افزایش سرعت، حرکت کرده و سیستم ترمز را فعال می‌کند.
- فک‌های گاورنر (Governor Jaws): فک‌ها، قطعاتی هستند که در هنگام فعال شدن گاورنر، سیم بکسل را محکم نگه داشته و از حرکت آن جلوگیری می‌کنند.
- میکروسوئیچ‌ها (Microswitches): میکروسوئیچ‌ها، قطعات الکتریکی هستند که با فعال شدن گاورنر، سیگنال‌های لازم را برای قطع برق موتور و فعال کردن سایر سیستم‌های ایمنی ارسال می‌کنند.
- وزنه گاورنر (Governor Weight): وزنه گاورنر به بازوی گاورنر متصل است و نقش مهمی در عملکرد صحیح گاورنر دارد.
طریقه نصب گاورنر آسانسور
همانطور که اشاره شد گاورنر آسانسور یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم ایمنی آسانسور است که وظیفه دارد در صورت افزایش بیش از حد سرعت کابین، مکانیزم ترمز اضطراری (پاراشوت) را فعال کند. نحوه نصب صحیح گاورنر آسانسور بسیار حیاتی است؛ زیرا کوچک ترین خطا در تنظیم یا نصب آن می‌تواند عملکرد ایمنی آسانسور را مختل کند. محل نصب گاورنر آسانسور معمولاً در بالای چاه آسانسور و نزدیک فلکه موتور قرار دارد. هنگام نصب، باید تراز بودن محل، مسیر حرکت سیم بکسل آسانسور و سلامت تمام قطعات بررسی شود. استفاده از ابزار استاندارد و رعایت دستورالعمل‌های کارخانه سازنده، کلید نصب موفق و بی‌خطر گاورنر است.
مراحل نصب گاورنر آسانسور:
- بررسی محل نصب: اطمینان از استحکام سازه و فضای کافی برای نصب گاورنر.
- نصب پایه گاورنر: محکم‌کردن پایه روی سطح صاف و بدون لرزش.
- قرار دادن گاورنر روی پایه: تنظیم دقیق و بستن پیچ‌ها با گشتاور استاندارد.
- نصب سیم‌بکسل گاورنر: عبور دادن سیم‌بکسل از مسیر مشخص تا وزنه پاراشوت، بدون پیچ‌خوردگی.
- تنظیم کشش سیم‌بکسل: استفاده از تنظیم‌کننده کشش برای عملکرد صحیح.
- تست عملکرد مکانیکی: کشیدن سیم‌بکسل به‌صورت ناگهانی و بررسی فعال شدن ترمز ایمنی.
- ثبت مشخصات و تحویل نهایی: درج مدل، شماره سریال و تاریخ نصب در دفترچه سرویس آسانسور.
نگهداری و بازرسی گاورنر آسانسور
گاورنر آسانسور به عنوان یک قطعه ایمنی حیاتی، نیازمند نگهداری و بازرسی دوره‌ای است. بازرسی‌های منظم به شناسایی و رفع مشکلات احتمالی کمک کرده و عملکرد صحیح گاورنر را در مواقع اضطراری تضمین می‌کند. این اقدامات شامل بازرسی بصری منظم سیم بکسل، فلکه، بازوها و سایر قطعات برای شناسایی هرگونه خوردگی، ساییدگی یا آسیب دیدگی، آزمایش دوره‌ای عملکرد گاورنر توسط تکنسین‌های مجرب با استفاده از تجهیزات مناسب برای اطمینان از فعال شدن صحیح آن در هنگام افزایش سرعت، روانکاری منظم قطعات متحرک گاورنر برای جلوگیری از اصطکاک و سایش، تنظیم دوره‌ای گاورنر برای اطمینان از تنظیم صحیح سرعت فعال شدن آن، و تعویض قطعات فرسوده یا آسیب دیده گاورنر با قطعات اصلی و استاندارد می‌شود.
استانداردهای گاورنر آسانسور
طراحی، ساخت، نصب و نگهداری گاورنر آسانسور باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام شود. رعایت این استانداردها، ایمنی و کیفیت عملکرد گاورنر را تضمین می‌کند. برخی از مهم‌ترین استانداردهای مرتبط با گاورنر آسانسور عبارتند از:
استاندارد ملی ایران (ISIRI): استاندارد ملی ایران در زمینه آسانسور، الزامات مربوط به طراحی، ساخت، نصب و بازرسی گاورنر را مشخص می‌کند.
استاندارد اروپایی (EN 81): استاندارد EN 81 مجموعه‌ای از استانداردهای ایمنی برای آسانسورها است که در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استاندارد ASME: این استاندارد توسط انجمن مهندسان مکانیک آمریکا تدوین شده است و در سطح بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد.
نکات مهم در مورد گاورنر آسانسور
برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن گاورنر آسانسور، رعایت نکات کلیدی ضروری است. گاورنر آسانسور باید توسط شرکت‌های معتبر و با تجربه نصب و راه‌اندازی شود. نگهداری و بازرسی گاورنر باید به طور منظم و توسط تکنسین‌های مجرب انجام شود. در صورت مشاهده هرگونه نقص یا مشکل در عملکرد گاورنر، باید فوراً با شرکت سرویس و نگهداری آسانسور تماس گرفته شود. استفاده از قطعات یدکی غیراستاندارد در گاورنر، می‌تواند خطرناک باشد و ایمنی سیستم را به خطر اندازد.
قیمت گاورنر آسانسور
قیمت گاورنر آسانسور در بازار ایران بسته به برند، نوع عملکرد (تک جهته یا دو جهته)، ظرفیت، سرعت طراحی و کیفیت ساخت، بازه گسترده ای دارد. مدل های ساخت داخل و اقتصادی معمولاً بین ۳ تا ۴.۵ میلیون تومان قیمت‌گذاری می‌شوند و گزینه‌هایی مناسب برای پروژه های استاندارد و کم هزینه هستند. اگر پکیج کامل شامل گاورنر بالا و پایین نیاز باشد، قیمت می‌تواند به حدود ۳.۶ تا ۹ میلیون تومان برسد. در رده بالاتر، گاورنرهای وارداتی با استانداردهای اروپایی مانند Montanari یا Dynatech، اغلب بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون تومان فروخته می‌شوند. برای پروژه های پیشرفته و آسانسور MRL روملس، قیمت ممکن است در محدوده ۳۰ تا ۷۰ میلیون تومان قرار گیرد. بنابراین انتخاب صحیح باید بر اساس نیاز فنی، سطح ایمنی مورد انتظار و بودجه پروژه انجام شود، نه صرفاً پایین‌ترین قیمت.
کلام آخر
گاورنر آسانسور، به عنوان قلب تپنده سیستم ایمنی آسانسور، نقشی حیاتی در حفظ جان مسافران و جلوگیری از آسیب به تجهیزات ایفا می‌کند. درک صحیح عملکرد، انواع، اجزا و نحوه نگهداری از گاورنر، برای تمامی افراد مرتبط با صنعت آسانسور، از جمله مالکان ساختمان‌ها، مدیران مجتمع‌ها، تکنسین‌های آسانسور و حتی مسافران، ضروری است. با رعایت استانداردها و انجام بازرسی‌های منظم، می‌توان از عملکرد صحیح گاورنر و ایمنی هر چه بیشتر آسانسور اطمینان حاصل کرد.
سوالات متداول
