اخیرا در صنعت آسانسور، واژه آسانسور روملس یا آسانسور MRL یا آسانسور بدون موتورخانه بسیار به گوش میخورد. در این مقاله ، به بررسی آسانسورهای روملس می‌پردازیم و به سوالاتی نظیر نحوه عملکرد و مزایا گرفته تا نکات مهم در انتخاب و نصب و هر آنچه در مورد این فناوری نوین نیاز دارید، پاسخ میدهیم. با ما همراه باشید تا بیاموزید که چگونه آسانسورهای روملس می‌توانند پروژه ساختمانی شما را متحول کنند.
آسانسور روملس چیست؟
آسانسور روملس که به اختصار MRL نامیده می‌شود، نوعی از آسانسور است که در آن موتور و تجهیزات کنترلی به جای قرارگیری در یک موتورخانه جداگانه در بالای چاه آسانسور، مستقیماً در داخل چاه یا در فضای جانبی آن نصب میشوند. این طراحی مبتکرانه، نیاز به ساختن یک اتاق برای موتور را از بین می‌برد و سازندگان امکان می‌دهد تا از فضای ساختمان به شکل بهتری استفاده کنند.
واژه MRL مخفف عبارت MACHINE ROOM LESS می‌باشد که در زبان فارسی به آن آسانسور بدون موتورخانه یا آسانسور روملس می‌گوییم.
ویژگی های آسانسور روملس یا MRL
برخی از مهم‌ترین ویژگی های این نوع از آسانسور ها عبارتند از:
- صرفه‌جویی در فضا: مهم‌ترین مزیت آسانسورهای روملس، حذف موتورخانه است. این امر منجر به صرفه‌جویی قابل توجهی در فضای ساختمان می‌شود که می‌تواند برای اهداف دیگر مورد استفاده قرار گیرد. طبق آمارها، حذف موتورخانه می‌تواند تا ۱۰% از فضای مورد نیاز برای نصب آسانسور را کاهش دهد.
- کاهش هزینه‌های ساخت: حذف موتورخانه نه تنها فضای ساختمان را آزاد می‌کند، بلکه هزینه‌های ساخت و ساز مربوط به موتورخانه آسانسور را نیز از بین می‌برد.
- نصب آسان‌تر و سریع‌تر: طراحی فشرده و یکپارچه آسانسورهای روملس معمولاً منجر به فرآیند سریع تری در نصب آسانسور می‌شود. این امر زمان کلی پروژه را کاهش داده و هزینه‌های نصب را بهینه می‌کند.
- زیبایی ساختمان: حذف موتورخانه در بالای ساختمان می‌تواند به بهبود ظاهر کلی ساختمان کمک کند، به ویژه در ساختمان های با طراحی مدرن و حساس به نما.
- مصرف انرژی پایینتر: بسیاری از آسانسورهای روملس از موتور گیرلس (Gearless) با راندمان بالا استفاده می‌کنند که مصرف انرژی آن در مقایسه با موتورهای گیربکس دار سنتی به میزان قابل توجهی کمتر است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که آسانسورهای گیرلس می‌توانند تا ۴۰% انرژی کمتری مصرف کنند.
- کاهش صدا و لرزش: موتورهای گیرلس معمولاً عملکرد نرم‌تر و بی‌صداتری دارند و لرزش کمتری تولید می‌کنند، که منجر به عملکردی راحت‌تر و آرام‌تری می‌شود.
- طراحی منعطف: آسانسورهای روملس به دلیل عدم نیاز به موتورخانه، انعطاف‌پذیری بیشتری در طراحی و جانمایی آسانسور در ساختمان ارائه میدهند.
اجزای اصلی آسانسور روملس
- موتور: معمولاً از موتورهای گیرلس (بدون گیربکس) با راندمان بالا و ابعاد کوچک استفاده می‌شود.
- تابلو فرمان: در آسانسورهای MRL، تابلو فرمان معمولاً در داخل چاه یا در یک کابینت کوچک در کنار درب آخرین طبقه نصب می‌شود.
- سیستم تعلیق: شامل سیم بکسل‌ها، فلکه‌ها و وزنه تعادل است که حرکت کابین را تسهیل می‌کند. در بسیاری از آسانسورهای روملس از سیستم تعلیق ۲:۱ استفاده می‌شود.
- کابین: فضایی که مسافران یا بار در آن جابجا میشوند.
- ریل: مسیر حرکت عمودی کابین و وزنه تعادل را تعیین می‌کنند.
- درب‌های طبقات و کابین: برای ورود و خروج مسافران و بار.
- سیستم ایمنی: شامل ترمز ایمنی، گاورنر، سنسورهای ایمنی و سایر تجهیزات که از عملکرد ایمن آسانسور اطمینان حاصل می‌کنند.
اصلی‌ترین وجه تمایز آسانسور روملس (MRL) با آسانسور موتورخانه دار
در حالت طبیعی، برای آسانسور ها فضایی تعبیه می‌شود (به نام موتورخانه آسانسور) که در آن موتور آسانسور و تابلو فرمان قرار می‌گیرند. این مکان الزامات خاصی نیز دارد تا بتوان یک آسانسور استاندارد داشت.
از جمله ارتفاع حداقلی ۱۸۰ سانتی‌متر ، تعبیه محل‌های بازدید و تعمیر قطعات، سطح کف غیر لغزنده، دارای سیستم تهویه با شرایط خاص، روشنایی در تمامی محل‌ها به خصوص محل‌های بازدید و تعمیر موتور و تابلو فرمان و …
که در تصویر ذیل یکی از موتورخانه‌های پروژه‌های شرکت افلاک مهر را ملاحظه می‌کنید:
همانطور که در تصویر بالا نیز مشاهده می شود ، این مکان یک فضای بسیار زیاد از ساختمان اشغال می کند .
این قضیه زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که شما بخواهید از بام ساختمان به عنوان روف گاردن، رستوران، محلی جهت تجمعات و … استفاده کنید.
چون در این صورت مجبور خواهید بود یک خرپشته روی خرپشته فعلی اجرا کنید و اتاقی به مساحت تقریبی ۹ متر مربع روی آن ایجاد کنید.
همچنین این اتاق (موتورخانه آسانسور) نیاز به مسیر دسترسی دائمی نیز خواهد داشت که معمولا از یک راه‌پله آهنی ثابت استفاده می‌شود.
این موضوع هم به جهت هزینه‌های اجرا و دردسرهای عملیاتی بسیار نامطلوب بوده و هم به معماری فضای بام آسیب جدی وارد می‌نماید.
ولی در آسانسورهای MRL، با توجه به اینکه موتورخانه آسانسور حذف شده است، طراحی به گونه‌ای انجام می‌پذیرد که این امر میسر شود.
در این نوع آسانسورها موتور آسانسور که الزاما از نوع گیرلس (GEARLESS) می‌باشد، زیر سقف چاه اجرا می‌گردد. تابلو فرمان هم به چند تکه تفکیک می‌گردد که بخشی از آن داخل چاه قرار می‌گیرد و بخشی از آن نیز کنار درب آخر و یا درون ستون درب در طبقه آخر قرار می‌گیرد.
در تصویر ذیل زیر سقف چاه یک نمونه از پروژه‌های شرکت افلاک مهر را ملاحظه می‌کنید:
محل قرارگیری موتور در آسانسورهای روملس (MRL)
همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، در آسانسورهای بدون موتورخانه، موتور زیر سقف چاه نصب می‌شود و نیازی به اجرای دال بتونی مجزا نخواهد بود.
ابعاد آسانسور روملس (MRL) در مقایسه با آسانسورهای موتورخانه دار (MR)
به طور کلی ابعاد مورد نیاز برای آسانسور در صورتی که آسانسور با موتور خانه اجرا شود (آسانسور های MR)، از کف تمام شده آخرین ایستگاه:
- ۳۸۰ سانتی‌متر فضا تا زیر سقف چاه نیاز است.
- ۲۰ سانتی‌متر دال بتونی اجرا می‌گردد.
- ۱۸۰ سانتی‌متر نیز فضا از روی دال بتنی تا زیر سقف موتورخانه نیاز است.
جمع این مقادیر از روی کف تمام شده آخرین ایستگاه تا زیر سقف موتورخانه حدودا ۶ متر می‌گردد.
این در حالی است که در آسانسورهای روملس در حداقلی‌ترین حالت می‌توان ۶ متر را به 4 متر کاهش داد.
کم شدن این ارتفاع امکانات بسیار ارزنده‌ای را در اختیار معماران قرار می‌دهد.
ضمن اینکه در صورتی که نیاز باشد الزاما در طبقه بام ساختمان ایستگاه داشته باشید در برخی از مناطق شهرداری اجازه اجرای خرپشته روی خرپشته (به جهت تامین ارتفاع ۶ متری و ساخت موتورخانه) را به شما نمی‌دهد. بنابراین اجرای آسانسور MRL تنها گزینه خواهد بود.
انواع آسانسور MRL (وزنه بغل و وزنه پشت)
آسانسورهای MRL نیز خود انواعی دارند، اما به طور کلی به دو دسته وزنه بغل و وزنه پشت دسته بندی میشوند. بهترین حالت درصورتی است که بتوان آسانسور را به صورت وزنه بغل اجرا نمود و فلکه‌های کابین را نیز زیر کابین برد.
در این حالت نیازی به ایجاد دریچه بازدید و احداث راه پله و پاگرد جهت دسترسی به دریچه در ایستگاه آخر نخواهد بود.
ارتفاع کف تمام شده توقف آخر تا زیر سقف چاه نیز به حداقلی ترین اندازه (حدودا ۳.۷۵ متر) می‌رسد. ولی در صورتی که نتوان وزنه بغل و فلکه زیر اجرا نمود، می‌بایست پیش‌بینی حداقل یک دریچه بازدید و راه‌پله‌ای منتهی به آن را در طراحی‌ها لحاظ نمود، همچنین ارتفاع مورد نیاز نیز (حدودا ۴.۵ متر) می‌گردد.
نکات طراحی آسانسور روملس (MRL)
لازم به ذکر است هرچند در طراحی آسانسور (چه آسانسور با موتورخانه MR چه آسانسور بدون موتورخانه MRL) می‌بایستی تمامی ضوابط و محدودیت‌ها رعایت شده و در نظر گرفته شود ولی در آسانسورهای MRL، بحث طراحی آسانسور از اهمیت بسیار بالاتری برخوردار است.
همچنین مجموعه قطعات از جمله موتور، تابلو فرمان، کابین و تجهیزات آن و … می‌بایستی به صورت یک پکیج متحد طراحی و تولید گردد.
وجه شباهت آسانسور هیدرولیک و آسانسور روملس (MRL)
لازم به ذکر است بعضا آسانسورهای هیدرولیک نیز برای فضاهایی که محدودیت اجرای موتورخانه دارند می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
زیرا موتورخانه آسانسور در آسانسورهای هیدرولیک این امکان را دارد که در بالاترین طبقه نباشد. معمولا موتورخانه در این نوع آسانسور در پایین‌ترین ایستگاه و در کنار چاه آسانسور قرار می‌گیرد.
ولی به هر حال چون موتورخانه وجود دارد که تابلو برق، تابلو فرمان، مجموعه جک و پاور به صورت یک مجتمع در آن قرار می‌گیرند از آن‌ها به عنوان آسانسور روملس نمی‌توان یاد نمود.
آیا آسانسور روملس از آسانسور موتورخانه دار بهتر هستند؟
در پاسخ به این سوال که آیا آسانسور روملس از آسانسور موتورخانه دار بهتر هستند یا خیر باید به چند مسئله توجه نمود:
در آسانسورهای روملس یا بدون موتورخانه:
- هرینه احداث موتور خانه و مسیر دسترسی به آن کاهش می‌یابد.
- به جهت حذف موتورخانه سرعت انجام امور ابنیه بالا خواهد رفت.
- با توجه به حذف موتورخانه فضای خوبی به ساختمان برمی‌گردد که می‌توان استفاده‌های دیگری از آن نمود و در معماری ساختمان گزینه‌های بیشتری برای معمار بوجود می‌آید.
- از جهت ایمنی یا سرعت هیچ تفاوتی با انواع آسانسور موتورخانه دار وجود ندارد.
- با توجه به حذف دال بتنی در موتورخانه مقدار بیشتری از صدا و لرزش موتور به داخل چاه منتقل می‌شود.
- تجهیزات پیچیده‌تر بوده و گران‌تر هستند.
- مدت زمان نصب اولیه بخصوص در مرحله مکانیکال آسانسور بیشتر خواهد بود.
- سرویس و نگهداری به تکنسین‌های مجرب‌تر نیاز خواهد داشت که نتیجتا هزینه بیشتری نیز خواهد داشت.
به طور خلاصه آسانسورهای روملس به عنوان یک راه‌حل برای ساختمان‌هایی که امکان احداث موتورخانه آسانسور (به ویژه در بالاترین ایستگاه) ندارند ارائه میشوند.
مانند روف گاردن‌ها، سالن‌های فرودگاه‌ها، ویلاها، مناطقی که بالاترین نقطه از ساختمان محدودیت ارتفاع دارد و … و در سایر موارد مزیتی جهت استفاده از این آسانسورها وجود نخواهد داشت.
